Τετάρτη 21 Μαΐου 2014

ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΜΟΥ.

ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ (9 ΜΑΪΟΥ 2014)ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΜΟΥ ΣΤΟ ΠΑΤΑΡΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟΥ 15 ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΘΕΣΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΕ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΓΝΩΣΤΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΥΣ ΠΟΥ ΕΔΩΣΑΝ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥΣ Σ' ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΩΡΑΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ. ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΜΙΛΗΣΑΝ ΟΙ: ΖΩΗ ΣΑΜΑΡΑ, ΠΟΙΗΤΡΙΑ, ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘ. ΑΠΘ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Η ΜΑΡΙΑ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ, ΠΟΙΗΤΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘ. ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΠΘ, Ο ΣΠΥΡΟΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ, ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΚΑΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΕΚΔΟΤΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΕΝΕΚΕΝ ΚΑΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΣ. ΣΥΝΗΜΜΕΝΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΟΛΟΥΣ ΟΣΟΥΣ ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ. ΜΙΛΗΣΕ ΕΠΙΣΗΣ Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗΣ  ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΜΟΥ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ  ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΤΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΟΥ ΜΦΘ.
Ζωή Σαμαρά

            Ο Γιάννης Βανίδης, φωτογράφος του λόγου

Σύμφωνα με μια κοσμοθεωρία που συμμερίζομαι, οι εικόνες, ακόμη και τα συναισθήματα, αναδύονται μέσα από τις λέξεις. Ένα τριαντάφυλλο είναι πιο όμορφο, έχει γλυκό άρωμα –για να θυμηθούμε τον Σαίξπηρ–, γιατί έγραψαν γι’ αυτό σπουδαίοι ποιητές, του χάρισαν, με τις λέξεις τους, ένα αιώνιο άρωμα.
Αυτήν ακριβώς τη διαδικασία του Φαντασιακού αποτυπώνει στις φωτογραφίες του ο Γιάννης Βανίδης, είτε αναπαριστά πρόσωπα, κυρίως λογοτέχνες της Θεσσαλονίκης και της ευρύτερης περιοχής, είτε τοπία που ξαναζωντανεύουν σε βάθος χώρου και χρόνου, για να διηγηθούν την ιστορία τους, ή ακόμη μάσκες, που καλύπτουν για να αποκαλύψουν με μεγαλύτερη ένταση. Μετατρέπει το λόγο σε εικόνα, επιτρέπει στη φωτογραφία του να ενισχυθεί μέσα από τις συνδηλώσεις του λόγου, που κρύβεται, θαρρείς, στην αγκαλιά τους. Κυρίως στην περίπτωση φωτογραφιών λογοτεχνών, αυτό που επιδιώκει ο Βανίδης είναι να μας οδηγήσει στο έργο μέσα από τη μορφή του δημιουργού, βάζοντας σε λειτουργία την απαράμιλλη τέχνη και ευαισθησία του.
Εκτός από το πρόσωπο του κάθε λογοτέχνη, τον Γιάννη Βανίδη ενδιαφέρουν οι διάφορες μορφές προσωπείων. Και αυτό είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον, καθώς οι δύο ενασχολήσεις του συναντιούνται και συνδέονται με τρόπο ιδιαίτερα οικείο. Όλοι οι λογοτέχνες και μελετητές της λογοτεχνίας γνωρίζουμε ότι η μάσκα συμβολίζει την ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Αποκαλύπτει όλες τις μορφές του κάθε προσώπου, αυτό που βλέπουμε στο πρόσωπο, το φαίνεσθαι, αλλά και το είναι, όσο βαθιά και αν είναι κρυμμένο με τη συνενοχή της κοινωνίας και του πολιτισμού μας. Χάρη στη μάσκα, ένα Εγώ μεταμφιέζεται σε πολλές μορφές χωρίς να αλλοιώνεται. Στο καρναβάλι φορούμε προσωπείο για να διασκεδάσουμε, γιατί ο άλλος που κρύβεται μέσα μας μάς τρομάζει τόσο που πιστεύουμε ότι οφείλουμε να τον εξορκίσουμε. Ο κίνδυνος που πάντα καραδοκεί είναι ότι το προσωπείο μπορεί να εξορκίσει το πραγματικό μας πρόσωπο. Η νεκρική μάσκα, αυτήν που χρησιμοποιούσαν κάποτε για να καλύψουν το πρόσωπο του νεκρού, κρατά την ψυχή σταθερή, δεν την αφήνει να τριγυρνά τον κόσμο ολόκληρο, να ξεφεύγει από το πεπρωμένο της. Ελπίζω αυτό το μικρό σχόλιο να σας κάνει να δείτε τις μάσκες του Βανίδη σε όλο το βάθος τους. Ο ίδιος, αρχίζοντας από την ξεχωριστή ματιά του και το πολύπλευρο ταλέντο του, αποτυπώνει στο χαρτί με τρόπο μαγικό, μια φιλοσοφία που ίσως και να μην τον έχει απασχολήσει συνειδητά, όπως συμβαίνει συνήθως με τους καλλιτέχνες.
Ο Γιάννης Βανίδης έχει αναμφίβολα ένα σύνθετο τρόπο σύλληψης της πραγματικότητας. Το μεγάλο χάρισμά του ωστόσο, όπως και κάθε ταλαντούχου καλλιτέχνη, είναι η αφοσίωσή του στην τέχνη του και στα πρόσωπα που φωτογραφίζει, καθώς σηματοδοτούν για εκείνον, με τη σειρά τους, μια δική τους αφοσίωση στη λογοτεχνία και στη ζωή. Ξοδεύει χωρίς κανένα δισταγμό χρήμα και χρόνο για να δημιουργήσει πορτραίτα λογοτεχνών. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει τη μεγαλύτερη συλλογή του είδους.
Σε ένα αυτοβιογραφικό σημείωμα του Γιάννη Βανίδη βρήκα δύο πληροφορίες που με ενθουσίασαν. Η πρώτη ότι άρχισε ως ερασιτέχνης φωτογράφος. Μα βέβαια, ο επαγγελματίας ενδιαφέρεται για το κέρδος. Το βασικό χαρακτηριστικό του ερασιτέχνη είναι ο έρως για την τέχνη του. Αυτό εξηγεί την επιμονή του Γιάννη και το μεράκι του. Η δεύτερη ότι συνεργάστηκε με την Τία, τη γυναίκα του, για να ιδρύσουν τη Φωτοθήκη Θεσσαλονίκης, την πρώτη γκαλερί φωτογραφίας στην Ελλάδα. Όλοι γνωρίζουμε πόσο γόνιμη μπορεί να είναι η ομαδική δουλειά γενικά, αλλά και πόσο δημιουργική η συνεργασία ανθρώπων που συνδέονται με δεσμά αγάπης ή φιλίας, πόσο πιο αυθεντικά είναι τα αποτελέσματα.
Εύχομαι στον Γιάννη και την Τία Βανίδη η σημερινή αναγνώριση του έργου τους να είναι η πρώτη από πολλές που θα ακολουθήσουν.


(11η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου, 9 Μαΐου 2014)

Σπύρος Λαζαρίδης
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΝΙΔΗΣ / ΕΚΘΕΣΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΟΡΤΡΑΙΤΩΝ ΤΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΘΡΑΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ
(11η ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ 13, ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ, ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΔΕΘ)
9.5.2014

Το 1979 αποδεικνύεται, τώρα στην ηλικία των πρώτων απολογισμών, σημαντική χρονιά για μένα. Γνώρισα με συστηματικές επισκέψεις τις αίθουσες διαφόρων εκθέσεων της Θεσσαλονίκης. Δύο από αυτές ξεχώρισαν ήδη από τις πρώτες επισκέψεις για την ιδιαιτερότητά τους. Η «Διαγώνιος» και η «Φωτοθήκη». Στη μία πήγαινα με το συνεσταλμένο ύφος εκείνου που θέλει να μάθει και στην άλλη επειδή είχα απορίες. Στη «Διαγώνιο» έμαθα τους ζωγράφους της Θεσσαλονίκης, αλλά όχι μόνον αυτούς, παρακολουθούσα την εξέλιξη πολλών εξ αυτών, έζησα τις στιγμές της λεπτομερούς ξενάγησης από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο. Στη «Φωτοθήκη» πειθόμουνα όλο και περισσότερο για τον εικαστικό χαρακτήρα της φωτογραφίας και απολάμβανα την ομορφιά της εικόνας, παράλληλα ή σε πείσμα του θέματος. Την εξωσχολική μου αυτομόρφωση την καθόρισαν λογοτεχνικά, εικαστικά και θεατρικά περιοδικά. Τα εικαστικά περιοδικά και συγκεκριμένα ο Ζυγός είχαν τελείως διαφορετική προσέγγιση της ζωγραφικής από αυτήν των δύο αιθουσών που με μάγεψαν στη Θεσσαλονίκη. Ζωγραφιές, κυρίως, στη μια αλλά και φωτογραφίες. Φωτογραφίες, κυρίως, στην άλλη αλλά και ζωγραφιές. Οι αντιστάσεις μου για το αν η φωτογραφία είναι Τέχνη κάμφθηκαν με τον καλύτερο, νομίζω, τρόπο. Πάντως ενώ θυμάμαι από τη «Διαγώνιο» πολλά στιγμιότυπα και έργα που μου έκαναν εντύπωση από την «Φωτοθήκη» μου έμεινε η εντύπωση. Δε νομίζω να είχα καν συγκρατήσει το όνομα του ιδρυτή της. Το όνομα Γιάννης Βανίδης εγώ το συνέδεσα με τη «Διαγώνιο». Και στις φωτογραφίες του που έτυχε να δω πριν το 1985 αλλά οπωσδήποτε από την έκθεση του 1985 με τους λογοτέχνες της Θεσσαλονίκης. Εκεί για πρώτη φορά συνέπεσαν οι δύο αγάπες μου: Τα εικαστικά γεγονότα και η λογοτεχνικές περιπλανήσεις μου. Πριν ακόμα αρχίσω να αναζητώ βιογραφικά των λογοτεχνών που ανακάλυπτα τα διαβάσματά μου και στις συζητήσεις στο χώρο της «Διαγωνίου» είχα μπροστά μου δέκα μεγαθήρια της λογοτεχνίας να με κοιτούνε σχεδόν κατάματα. Για όσους ήξερα λίγο από το έργο τους ένιωθα συγκίνηση και δέος. Για όσους δεν είχα διαβάσει κάτι ένιωθα λίγος και αμήχανος. Και παρ’ όλο που είχα ήδη δημοσιεύσει κάποια ποιήματα στο περιοδικό «Διαγώνιος» δεν συμμετείχα σ’ εκείνη τη μέθεξη ως ομότεχνος. Κάτι τέτοιο θα άγγιζε την ιεροσυλία κατά την άποψή μου. Το χαιρόμουνα που το αξιώθηκα ως θεατής.
Θετική εντύπωση μου είχε κάνει και το γεγονός πως υπήρχε ένα πορτραίτο για τον κάθε λογοτέχνη. Αυτό σε συνδυασμό με τις κουβέντες του Χριστιανόπουλου πως ο καλλιτέχνης πρέπει πρώτα να μάθει να πετάει και να διαγράφει πριν αρχίζει να καταγράφει και να εκδίδει-εκθέτει μου έδειξε τον κόσμο των υψηλών απαιτήσεων που πρέπει να έχει κανείς από τον εαυτό του και τα επιτεύγματά του πριν πάρει την ευθύνη της παρουσίασής τους στον αναγνώστη ή τον θεατή.
Από το καταλογάκι εκεινης της έκθεσης κρατάω τη φράση του Ντίνου Χριστιανόπουλου πως «Ο χρόνος λεηλατεί τους ανθρώπους κι ο φωτογράφος λεηλατεί το χρόνο: έτσι κερδίζονται οι πατερίτσες της μνήμης».

Η αποτίμηση του έργου που είχε συντελεστεί στη «Φωτοθήκη» έγινε το 1989 στην «Διαγώνιο» και με βρήκε σχετικά έτοιμο να καταλάβω το μέγεθος της συνεισφοράς του Γιάννη Βανίδη στην υπόθεση της Φωτογραφίας στη Θεσσαλονίκη.


Το τηλεφώνημα λοιπόν που δέχθηκα πριν λίγα χρόνια και το οποίο κατέληξε στη φωτογραφία που βρίσκεται κάπου στη μέση του εξωφύλλου του διαδικτυακού λευκώματος με τα πορτραίτα που εκτίθενται εδώ, μου έδειξε και άλλα πράγματα. Πως ο Βανίδης εκτός από καλλιτέχνης άρχισε να φλερτάρει και με την ιδιότητα του ερευνητή. Πως ενώ στα δέκα πορτραίτα του 1985 στεκόμουνα με δέος για τα ίδια τα πρόσωπα, τώρα μπροστά στα 212 πορτραίτα στέκομαι με δέος για την εποχή. Τώρα γράφουν και εκδίδουν περισσότεροι και διεκδικούν όλοι το χώρο τους στο καλλιτεχνικό κουρμπέτι. Πάντως η φωτογραφική ματιά του Βανίδη εξακολουθεί να είναι διεισδυτική, η προσήλωσή του στην αυστηρότητα της μιας φωτογραφίας είναι άξια θαυμασμού και το μπόλιασμα της εικόνας του συγγραφέα με κάτι από το έργο του είναι δείγμα της διάθεσής του για πειραματισμό και έκθεση του εαυτού του στον κίνδυνο της ταύτισης προσώπου- ενός μόνο έργου. Αυτό όμως το επικίνδυνον είναι ίδιον της νεότητας και ο Βανίδης μ’ αυτήν τη δουλειά του είναι σα να κάνει ένα ορμητικό ξεκίνημα παρά τον τίτλο του συνταξιούχου με τον οποίο περιβάλλει τον εαυτό του.

Δεν υπάρχουν σχόλια: